Cyfrowe nałogi – gry, VR i media społecznościowe

Już dziś obserwujemy wzrost uzależnień behawioralnych, zwłaszcza związanych z internetem, grami online i światem mediów społecznościowych. Z badań Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że około 3–4% graczy komputerowych na świecie może być od tego uzależnionych. To  z kolei może prowadzić do izolacji, problemów zdrowotnych i trudności w pracy lub nauce. W przyszłości rozwój wirtualnej rzeczywistości (VR) i rozszerzonej rzeczywistości (AR) może sprawić, że gry i aplikacje staną się jeszcze bardziej wciągające, tworząc ryzyko nowych nałogów cyfrowych.

Wyobraź sobie świat, w którym młodzi ludzie spędzają całe dni w wirtualnych środowiskach, gdzie nagrody i bodźce są precyzyjnie zaprojektowane przez algorytmy, aby wywołać maksymalną przyjemność. Już teraz naukowcy badają, jak intensywne doświadczenia VR aktywują te same obszary układu nerwowego, co substancje psychoaktywne, co oznacza, że potencjał uzależniający może być realny.

Syntetyczne substancje i „smart drugs”

Przyszłość uzależnień to także nowe substancje psychoaktywne. Laboratoria chemiczne tworzą dziś leki i suplementy, które mogą poprawiać koncentrację, wydajność czy nastrój – tzw. smart drugs. Choć często są reklamowane jako bezpieczne, ich długofalowy wpływ na mózg jest wciąż badany.

Substancje te mogą działać w sposób selektywny na neuroprzekaźniki odpowiedzialne za nagradzanie, co zwiększa ryzyko uzależnienia. W połączeniu z cyfrowymi bodźcami, np. grami VR lub interaktywnymi aplikacjami, powstaje scenariusz, w którym uzależnienie nie ogranicza się już tylko do jednej substancji czy jednej aktywności.

W przyszłości różne rodzaje uzależnienia, takie jak uzależnienie od seksu, mogą współistnieć z nowymi cyfrowymi bodźcami, tworząc hybrydowe formy problemów zdrowotnych. Co ciekawe, badania z użyciem rezonansu magnetycznego pokazują, że mózg reaguje podobnie na nagrody cyfrowe, jak na narkotyki, co obserwuje się także w przypadkach uzależnień behawioralnych.

Personalizacja ryzyka uzależnień

Jednym z największych przełomów w przyszłej profilaktyce będzie możliwość przewidywania ryzyka uzależnień u konkretnych osób. Dzięki rozwojowi sztucznej inteligencji i analiz ogromnych zbiorów danych możliwe będzie uwzględnianie czynników genetycznych, środowiskowych i behawioralnych. Dotyczy to również wieku i stylu życia dzieci i młodzieży, w tym dzieci w wieku szkolnym.

Wyobraź sobie, że system może ostrzec, że dana osoba jest bardziej narażona na uzależnienie od alkoholu lub gier wideo, zanim problem się pojawi. Z jednej strony daje to ogromne możliwości prewencji i wczesnej interwencji, z drugiej – rodzi pytania etyczne i o prywatność. Jak daleko powinniśmy ingerować w życie jednostki? Jak zapewnić, by wiedza o ryzyku nie stała się powodem stygmatyzacji?

To właśnie teraz jest moment, aby zwrócić uwagę na edukację i wsparcie w szkołach oraz rodzinach.

Terapia przyszłości – nowe narzędzia i metody

Nie tylko uzależnienia się zmieniają – zmieniają się też metody terapii. Już teraz wirtualna rzeczywistość jest wykorzystywana w leczeniu fobii czy PTSD. W przyszłości VR i aplikacje mobilne mogą stać się standardowym narzędziem terapii dla osób uzależnionych.

Wyobraźmy sobie aplikację, która w czasie rzeczywistym monitoruje reakcje mózgu i ciała pacjenta, dostosowując scenariusze terapeutyczne indywidualnie do jego potrzeb. Gry terapeutyczne, trening uważności w VR, biofeedback i sztuczna inteligencja to tylko niektóre z nowych narzędzi. Mogą one wspierać proces leczenia, czyniąc go bardziej spersonalizowanym, dostępniejszym i bezpieczniejszym, nawet dla osób, które nie mogą regularnie uczestniczyć w tradycyjnych sesjach terapeutycznych.

Społeczne konsekwencje nowych uzależnień

Nałogi cyfrowe i nowe uzależnienia behawioralne mogą wywołać zupełnie nowe wyzwania społeczne. Intensywne korzystanie z wirtualnych środowisk może pogłębiać izolację, utrudniać relacje międzyludzkie i prowadzić do problemów w pracy lub szkole. Dodatkowo rosnąca liczba osób korzystających z cyfrowych „nagrodowych pętli” może wpływać na funkcjonowanie całych społeczności – zmieniając sposoby interakcji, spędzania czasu wolnego i kształtowania nawyków.

Edukacja społeczeństwa, rozwój systemów wsparcia i tworzenie świadomych kampanii prewencyjnych będą kluczowe, aby zmniejszyć ryzyko powstawania nowych form uzależnień.

Przygotowanie na zmiany

Choć nie możemy przewidzieć wszystkich form uzależnień, możemy przygotować społeczeństwo i systemy terapeutyczne na nadchodzące wyzwania. Świadomość, edukacja i innowacyjne metody leczenia będą kluczowe, aby skutecznie wspierać osoby zagrożone nowymi formami uzależnień. Już dziś warto rozmawiać o przyszłości, testować nowe narzędzia terapeutyczne i uczyć ludzi zdrowych nawyków cyfrowych i behawioralnych. Tylko w ten sposób możemy sprawić, że przyszłość będzie bezpieczniejsza dla wszystkich, niezależnie od tego, jak bardzo zmieni się świat wokół nas.

‍