Cechy wspólne objawów uzależnienia

Niezależnie od tego, czy użytą substancją jest kokaina, alkohol, czy mówimy o uzależnieniu behawioralnym takim jak np. hazard, wspólnym mianownikiem wszystkich uzależnień jest dalsze używanie pomimo rozwoju negatywnych konsekwencji – dla siebie, związków, finansów, wyników w szkole lub pracy – oraz niezdolność do kontrolowania używania.

Sposób, w jaki każdy rodzaj uzależnienia działa na organizm, jest inny, ale objawy przejawiające się w zachowaniu osoby uzależnionej pokrywają się. Inną wspólną cechą jest utrzymywanie się zmian w obwodach mózgowych nawet poza okresem detoksykacji; badania pokazują, że może minąć kilka miesięcy lub dłużej po odstawieniu używki lub zaprzestania czynności związanych z uzależnieniem zanim mózg przeprogramuje się, aby reagować w ‘normalny’ sposób.

Jakie są typowe behawioralne objawy uzależnienia?

Zaburzenie związane z używaniem substancji charakteryzuje się szeregiem zachowań patologicznych. Obejmują one m.in.:

• Niemożność zaprzestania zażywania substancji, nawet jeśli chce się ograniczyć lub uregulować zażywanie;

• Martwienie się o następną dawkę lub stałe dostarczanie substancji;

• Doświadczanie intensywnych zachcianek w dowolnym momencie, ale szczególnie w miejscach, w których narkotyk został kiedyś zdobyty lub użyty;

• Poświęcanie znacznej ilości czasu na zdobywanie, przyjmowanie lub dochodzenie do siebie po narkotykach;

• Zaniedbywanie ról i obowiązków, takich jak praca, szkoła czy obowiązki domowe;

• Doświadczanie problemów interpersonalnych w wyniku używania substancji;

• Zmiana wzorców społecznych, wycofywanie się z rodziny i grona przyjaciół w celu zażycia substancji;

• Doprowadzanie do ryzykownych sytuacji, aby tylko móc zażyć znowu uzależniającej substancji lub zgromadzić jej zapas;

• Używanie substancji pomimo świadomości, że powoduje ona fizyczne lub psychiczne szkody;

• Rozwijanie tolerancji, czyli stopniowe wymaganie większej ilości substancji, aby uzyskać taki sam efekt jak na początku; powszechna, ale nie niezmienna cecha uzależnienia, czasami nazywana adaptacją;

• Pojawienie się nieprzyjemnych fizjologicznych objawów odstawienia – drżenie, pocenie się, mdłości lub wymioty, ból głowy –gdy nie można zażyć substancji. Wycofanie się jest bardzo zmienną oznaką uzależnienia; występuje przy użyciu niektórych narkotyków (np. alkoholu),ale nie innych (kokaina); jednak często napędza dalsze używanie.

Wraz z diagnostycznymi oznakami uzależnienia, osoby uzależnione zazwyczaj wykazują szereg innych wzorców zachowań:

• Pilne ‘strzeżenie’ przestrzeni prywatnej w celu ukrycia zażywania narkotyków;

• Nagłe zmiany wzorców aktywności, odmowa uczestnictwa w czynnościach, które kiedyś sprawiały przyjemność;

• Kłamstwo na temat miejsca pobytu, nieobecności, zwyczajów konsumpcyjnych; szukanie wymówek dla nietypowego zachowania;

• Utrata energii lub motywacji;

• Zaniedbanie wyglądu;

• Kradzież w celu zakupu leków.

‍

‍

Jakie są psychologiczne objawy uzależnienia?

Podstawową oznaką uzależnienia jest brak możliwości kontrolowania spożywania alkoholu/narkotyków — nawet jeśli tego chcemy. Ponadto uzależnienie jest zwykle naznaczone popędami lub pragnieniem— pragnienie substancji jest tak silne, że trudno jest myśleć o czymkolwiek innym.

Odurzenie ma swoje charakterystyczne objawy psychologiczne — od wojowniczości i chwiejności nastrojów po upośledzony osąd i „nieobecność”. Wynikają one z działania substancji na ośrodkowy układ nerwowy. Ci, którzy są na tzw. ‘haju’, wykazują również zaburzenia percepcyjne, problemy z uwagą, zaburzone wzorce myślenia, a także trudności w kontaktach z innymi. 

W ogólnym ujęciu uzależnienie jest uważane za próbę — nieproduktywną próbę — rozwiązania problemu; przynosi ulgę w nieśmiałości, trudnościach w związkach, wyzwaniach w pracy i wielu innych. Z tej perspektywy jest to oznaka nieumiejętnego radzenia sobie ze stresorem; za psychologią uzależnienia stoi poczucie bezsilności i zawsze jest to znak, że potrzebne są lepsze umiejętności radzenia sobie ze stresem.

‍

Jakie są fizyczne objawy uzależnienia?

Osoby używające substancji mogą mieć rozszerzone źrenice lub szkliste oczy, niewyraźną mowę i bełkotanie podczas mówienia. Mogą wykazywać zmiany we wzorcach ruchowych – w zależności od rodzaju użytej substancji, opóźnienie psychoruchowe (heroina) lub nerwowość (kokaina). Użytkownicy substancji często są tak zaabsorbowani zdobywaniem i używaniem, że rezygnują z jedzenia i nagle tracą na wadze. Inną oznaką uzależnienia jest zmiana wzorców snu i czuwania — spanie za dużo lub za mało lub w nietypowych porach.

‍

Czy istnieją wczesne sygnały ostrzegawcze uzależnienia?

Podczas gdy prawdopodobnie najbardziej zauważalnymi objawami uzależnienia są zmiany fizyczne w człowieku – utrata wagi aż do wychudzenia, zaczerwienienie twarzy osób pijących alkohol – pojawiają się one stosunkowo późno. Wczesne oznaki problemów związanych z uzależnieniem są głównie behawioralne. Eksperci identyfikują co najmniej pięć wczesnych sygnałów ostrzegawczych uzależnienia:

• Racjonalizacja: usprawiedliwianie używania ze względu na „rzeczywistą potrzebę”, której służy substancja, niezależnie od tego, czy ma ona pomóc w doświadczaniu społecznym, czy ułatwia zasypianie.

• Zmiany osobowości: nieprzewidywalne przejawy wrogości ,podejrzliwości lub drażliwości lub gwałtowne zmiany nastroju.

• Zmiany w relacjach: kończenie długotrwałych związków, częsta zmiana grona znajomych.

•Pogarszająca się wydajność pracy: narastające trudności z koncentracją objawiające się prostymi błędami i wchodzenie w konflikty ze współpracownikami.

• Pojawienie się „cienia osobowego”: według psychoanalityka Carla Junga jest to ta ‘gorsza’ część człowieka, w której obszarze zakotwiczone są wyparte przeżycia i cechy personalne uznane przez ego za niewłaściwie. Najczęściej objawia się jako lęk, poczucie winy, poczucie niższej wartości, agresja.

‍

Skąd wiesz, czy jesteś uzależniony?

Nie możesz się doczekać, aby znowu być pod wpływem substancji odurzającej. Poświęcasz coraz więcej czasu na planowanie jej zdobycia lub martwienie się, skąd nadejdzie następna dawka. Przeszukujesz wszystkie miejsca, nie tylko swoje, w celu jej znalezienia.

Twoje zaangażowanie w narkotyki zaczyna mieć negatywne konsekwencje. Zaburza Twoje funkcjonowanie – zaczynasz zaniedbywać obowiązki i opuszczać ważne wydarzenia. Wymyślasz sobie wymówki — przed sobą i przed innymi: dlaczego potrzebujesz tej substancji, dlaczego się nie pojawiłeś, dlaczego popełniasz błędy w pracy i że jutro będzie inaczej. Łamiesz obietnice złożone sobie o abstynencji– staje się to źródłem pogardy dla samego siebie, co następnie będziesz starał się ukoić kolejną dawką substancji. Oddalasz się od długoletnich przyjaciół. Stajesz się tajemniczy na temat swoich działań. Stajesz się defensywny lub wojowniczy w stosunku do bliskich lub współpracowników, którzy chcą wiedzieć, co się dzieje lub zauważą osobliwości w twoim zachowaniu lub wyglądzie, których Ty prawdopodobnie nie rozpoznasz.

‍

‍

Jak rozpoznać, czy ktoś ma problem z piciem lub zażywaniem narkotyków?

Istnieją zarówno fizyczne, jak i behawioralne wskazówki, że ktoś może mieć problem z używaniem substancji. Żadna z nich nie jest ostateczna i może istnieć wiele innych przyczyn, ale obecność wielu objawów jednocześnie zasługuje na szczególną uwagę.

Jeśli chodzi o stronę fizyczną, objawami mogą być ciągłe zaniedbywanie wyglądu, zła higiena i apatia. Przekrwione lub szkliste oczy oraz bełkotliwa mowa mogą być wynikiem zażywania narkotyków. Pocenie się, drżenie ciała, wymioty, utrata lub przyrost masy ciała mogą być również takimi objawami.

Pod względem behawioralnym znaczące zmiany we wzorcach aktywności, grupach społecznych oraz wynikach w szkole lub pracy mogą wynikać z problemów z używaniem narkotyków, podobnie jak zwiększone pragnienie prywatności. Ogólnie zachowanie może stać się nieprzewidywalne. Uzależnione osoby będą często brać wolne w pracy lub zwalniać się z lekcji. Używanie narkotyków może skłonić do pożyczania lub kradzieży pieniędzy lub innych cennych przedmiotów oraz do zaniedbywania bieżących zobowiązań finansowych. Drażliwość i wahania nastroju, problemy z przypominaniem sobie informacji i przesunięcia we wzorcach snu i czuwania to inne typowe objawy używania substancji. Wśród znaków ostrzegawczych jest również tendencja osób doświadczających problemów do zaprzeczania lub przyjmowania bardzo defensywnej postawy wobec zaobserwowanych zmian w zachowaniu.

Spożywanie alkoholu jest popularne podczas spotkań towarzyskich, ale szczególnie trudne może być zauważenie, gdy picie towarzyskie przeradza się w zaburzenia związane z używaniem alkoholu . Może się zdarzyć, że dana osoba wypije więcej napojów niż zwykle podczas jednego posiedzenia. Lub osoba może zacząć spożywać alkohol przed imprezą towarzyską, a nawet wcześnie w ciągu dnia. Osoby, u których rozwinęło się problemowe używanie, mogą szukać społecznie akceptowalnych powodów, aby wypić drinka lub mogą zacząć ukrywać spożywanie alkoholu przed innymi wokół nich.

‍

‍